نهاد آغازین و فرجامین دستگاه شناخت، طبیعت عقل است. از این رو پرسش از چیستی خردورزی و تعقل، اساسی ترین پرسش بشر است. در این نوشته تلاش کرده ایم تا ضمن توضیح چیستی خردورزی، به این پرسش های بنیادین پاسخ دهیم که «عقل چگونه می تواند هم چنان که دربارة «جز خود» تعقل می کند، دربارة خود نیز تعقل کند؟» و «چگونه و از چه رو و تا کجا می تواند خود را نقد کرده و مورد داوری قرار دهد؟» مدعای ما در این مقاله آن ...

اصطلاح «عقل» یکی از اصطلاحاتی است که در هر علم و بنا بر دیدگاههای مختلف، تعریفی خاص به خود پیدا کرده و تفاوت هایی که در معانی این اصطلاح وجود داشته همواره باعث سوء تفاهم هایی شده است. یکی از این دیدگاه ها، دیدگاه ائمه معصوم(ع) راجع به عقل و جایگاه آن است که در واقع کامل ترین و جامع ترین دیدگاه هاست. روش این مقاله توصیفی – تحلیلی است که با جستجو در منابع دینی گردآوری شده است. دین اسلام برای عقل ...

این پژوهش با سوال اصلی رویکرد کلامی هشام بن حکم چیست؟ سه فرضیه را مورد آزمون قرار داده است که این سه فرضیه در چهار فصل ساماندهی شده است در فصل اوّل مفاهیم و کلیات طرح شده چون رویکرد کلامی هشام را عقلانی یافته است به تعریف عقل از دیدگاه های مختلف پرداخته است و به چگونگی ورود مسلمانان به مباحث کلامی در قرن اول و دوم هجری پر داخته است، چون هشام بن حکم با معتزلیان در تضاد و رقابت دائمی قرار داشته ب...

 یک مسئله اساسی در مباحث امام‌شناسی که به ندرت دربارۀ آن بحث شده، این است که چه رابطه و نسبتی میان وجود امام با عقل، اعم از عقل به معنای هستی‌شناسانه و معرفت‌شناسانه برقرار است. هدف: امام(ع) به سبب مقام و رتبۀ وجودی، از قدرت عقلانی برتر و معارف الهی برخوردار است که از آن برای شناخت و درک اشیا و هدایت به سوی حقیقت بهره می...

الموضوع المنتخب للدراسههو"ولایه المعصومین التکوینیه من وجهه نظر العقل و النقل و العرفان" و أرید من قید "المعصومین" المعصومون الاربعه عشر من أمه نبینا محمد دون غیرهم من سائر الأمم، ولیس هذا یعنی أن غیرهم لیس له هذه الولایه، بل أرید التأکید علی أن موضوع هذه الرساله یتمحور حول اثبات الولایه التکوینیه للمعصومین الأربعه عشر فحسب، وذلک لأن الحدیث عن الولایه التکوینیه بشکل عام خارج عن نطاق الرساله الع...

در این مقاله با روشی کتابخانه‎ای-‎تحلیلی، معلوم شده که حس ابزاری غیر‏مستقل و مقدمه‏ساز حکم عقل است. گاهی به دلایلی مانند ندیدن یا نشنیدن، نبود یا تقطیع روایات، نقل به مضمون آن‏ها و نرسیدن قراین ، مقدمات لازم حکم درست عقل، فراهم نمی‏شود. عقل در اموری چون مبنا‏سازی فلسفی و اصول فقهی، پایه‏های اصلی دین، کشف از حکم شرعی(نه انشای حکم مولوی)، لحاظ همه ابعاد وجهات مسائل، در تولید، تغییر و تکامل معرفت ...

اغلب امارات اصولى و قواعد فقهى از بناهاى عقلایى به شمار مى روند. بناى عقلا بنابر قول مشهور, رفتار جمعى عقلاى عالم است و بدون تقریر معصوم واقعیتى را ثابت نمى کند. نوشتار حاضر بر این باور است که تمام بناهاى عقلایى منشأ حقیقى داشته و به عقل اضطرارى باز مى گردد و دلیل شیوع و عمومیت آن نیز اضطرار عقلا در زندگى است. بنابراین حجیت آن به عقل باز مى گردد و از این نظر علم اصول و قواعد فقه, قابلیت تحلیل ع...

کلمات اهل بیت - که ریشه در آگاهی‏‏های وحیانی دارد - از ویژگی‏‏هایی چون اشارات،‏‏ معاریض، و محاسن برخوردار است. ‏‏در این مقاله تلاش شده است تا نشان داده شود که یکی از موثرترین راه­ها برای شناسایی و شناساندن این ویژگی‏‏ها، ‏‏ملاحظه روایات تفسیری آن بزرگواران در مقایسه با منقولات تفسیری صحابه و تابعان است؛ ‏‏چه این که در نگاه مقایسه‏‏ای، علاوه بر آشکار شدن وجوه تمایز بین سخنان معصوم و غیر معصوم،‏‏...

سنت دومین مصدر تشریع و مشتمل بر قول، فعل، و تقریر معصوم است و حجیت آن به وسیله ادله چهارگانه کتاب، سنت، اجماع، و عقل به اثبات رسیده است. یکی از ابعاد سنت که منشأ اختلاف هایی بین اصولیان شیعه و سنی بوده است، فعل معصوم است. این نوشتار در صدد رفع این ابهام ها بر آمده است. بدین منظور سعی شده است نخست از رهگذر اثبات عصمت برای پیامبر و ائمه اثنی عشر قلمرو سنت فعلی از حیث انتساب به صاحب آن به پیامبر...

در این تحقیق، علم فعلیِ (بالفعل) حضوریِ امامان معصوم(ع) به همه اشیاء، از منظر عقل ، کتاب و سنت مورد بررسی قرار گرفته است. از منظر عقل، ابتدا امکان دستیابی بشر به امور غیبی اثبات گردیده وسپس با سه دلیل ثابت شده که امامان معصوم(ع) دارای چنین علمی می باشند. دلیل عقلی اول، مبتنی بر صادر اول بودن امامان(ع) است. دلیل دوم ازطریق سیر تکاملی و رسیدن به بالاترین درجات تجرد بوده و دلیل سوم بر ویژگی مورد اتف...